Pamiętam, że zawsze chciałem przekazać niewidomym jak najwięcej informacji. Chciałem, aby docierała do nich nie tylko w postaci dźwięków, ale również przez dotyk. Dlatego też, na prowadzonych przeze mnie szkoleniach, bardzo często wspomagałem się właśnie wypukłą grafiką. Dzięki temu byłem w stanie pokazać jak zbudowany jest dysk twardy, jak wygląda płyta główna, czy pamięć RAM. Dla tych, którzy nie znali układu klawiatury, przygotowałem na kartce A3 wydruk klawiszy. Dzięki temu mogli w każdej chwili ćwiczyć i zapamiętywać gdzie znajduje się dany klawisz. Przez takie proste pomoce naukowe uczestnicy dużo szybciej nabywali wiedzę, ale również same zajęcia były dla nich dużo ciekawsze.

Grafika dla niewidomych powinna być dostępna wszędzie, na każdym kroku. Osoby z dysfunkcją wzroku powinny mieć dostęp do wszelkich informacji na równi z pełnosprawnymi. Niestety, nadal nie jest tak, jak byśmy tego wszyscy sobie życzyli. Wciąż brakuje informacji, chociażby w budynkach użyteczności publicznej, która byłaby dedykowana również dla niepełnosprawnych. Każdy z tych budynków posiada przecież tabliczki na drzwiach z informacją o numerze pokoju, wydziale i osobach tu pracujących. Ostatnio bywałem w wielu takich miejscach i zauważyłem, że wszędzie są zamontowane ładne, nowe tabliczki. Szkoda tylko, że odbiorcą są tylko osoby pełnosprawne. Czy naprawdę to taki wielki problem, aby przy wymianie tabliczek na nowe, wziąć pod uwagę osoby z dysfunkcją wzroku? Wydaje mi się, że nie! Tym bardziej, że tabliczki, które opracowaliśmy, są najwyższej jakości i wyglądają jak te standardowe, montowane w urzędach, a ponadto posiadają powiększoną czcionkę oraz brajla. Mogą mieć naniesioną dowolną grafikę typu logo, czy herb miasta, posiadają informację brajlowską nanoszoną w bardzo unikalnej technologii, którą opracowaliśmy i nadal rozwijamy. Materiały, z których są wykonane, są odporne na warunki atmosferyczne, a zatem mogą być również montowane na zewnątrz, np. do oznakowania, czy opisu pomniku lub prezentowania innej informacji.

Na szczęście wzrasta wiedza o możliwościach znakowania przestrzeni, a przede wszystkim wzrasta potrzeba dawania możliwości pełnej samodzielności niewidomym. Wiele jeszcze przed nami, ale już zauważyłem pewien trend, że niewidomi są zauważani przez społeczeństwo. Ostatnio pracujemy nad wieloma projektami. O jednym postanowiłem Państwu napisać, ponieważ uważam, że jest bardzo ważnym wydarzeniem w tyflografice publicznej, a zarazem naszym sukcesem.

W jednym z dużych miast opracowujemy tablice informacyjne w oparciu o System Informacji Miejskiej, czyli system jednolitych pod względem wizualnym, architektonicznym i konstrukcyjnym nośników przekazujących informacje o charakterze miejskim. Tablice mają zawierać informacje w postaci mapy śródmieścia z naniesionymi szlakami turystycznymi, obiektami architektonicznymi, obiektami użyteczności publicznej i wielu innych. Kolejną zamieszczoną informacją są zdjęcia najciekawszych miejsc oraz ich opis. Wszystkie te elementy przeznaczone są tylko dla widzących, natomiast jest coś, co cały projekt wyróżnia i daje nadzieję na więcej takich ciekawych realizacji w przyszłości. Tablice mają w określonym miejscu mieć specjalnie przygotowaną mapę przeznaczoną dla niewidomych. Mapa ma prezentować najbliższe otoczenie oraz wskazać miejsce, gdzie się znajduje odbiorca tych informacji. Jest to o tyle ciekawe, że nawet w krajach zachodniej Europy nie spotkałem czegoś takiego. Dzięki takim tablicom, niewidomy podróżujący z przewodnikiem będzie mógł wspólnie zapoznać się z otaczającym go terenem, a zarazem czynnie uczestniczyć w zwiedzaniu interesujących miejsc. Które z polskich miast spisało się na medal, dowiedzą się Państwo, kiedy zakończą się finalne prace nad projektem.

Takie rozwiązania powinny być w każdym dużym mieście. Tym bardziej, że System Informacji Miejskiej mają takie miasta jak Warszawa, Wrocław, Szczecin czy Łódź. Technologia, którą dysponujemy oraz cały czas rozwijamy, pozwala nam na zintegrowanie informacji przeznaczonej dla widzących z informacją dla niewidomych. Obecnie, wykorzystując najwyższej jakości materiały, możemy wykonać mapę czy plan budynku, które będą oparte o system wizualizacji danego obiektu, tzn. ta sama kolorystyka, czcionka, piktogramy, dodatkowo wszystkie ważne elementy będą wypukłe, a naniesione napisy również w brajlu. Dla bardziej wymagających możemy zamontować odtwarzacz informacji dźwiękowej, która będzie wywoływana przez naciśnięcie przycisku. Cała praca będzie wykonana z zachowaniem najwyższej estetyki i idealnie wkomponowana w przestrzeń budynku. Plany zamontowane będą na odpowiedniej wysokości, na specjalnych stojakach, dzięki czemu osoby poruszające się na wózkach również z powodzeniem będą mogły odczytać ważne dla nich informacje. Śmiało można powiedzieć, że nasze plany mogą zastąpić te zainstalowane już w urzędach, które przedstawiają informację tylko dla pełnosprawnych.

To jeszcze nie wszystko, co zamierzamy wprowadzić do naszych rozwiązań. Nadal rozwijamy technologię i przed nami jeszcze niejedna, ciekawa burza mózgów, a wszystko po to, aby niewidomi faktycznie byli samodzielni i czuli się swobodniej w centrach handlowych, na dworcach, czy w budynkach urzędów.

Marek Kalbarczyk

Słabowidzący widzą i często ulegają pokusie, by sądzić, że niczym się nie różnią od osób dobrze widzących. Nic bardziej mylnego. Taka ułuda powoduje na przykład, że wśród ofiar komunikacyjnych jest ich więcej niż osób całkowicie niewidomych. Słaby wzrok daje o sobie znać najbardziej wtedy, gdy trzeba przeczytać jakiś tekst lub dojrzeć coś drobnego. W takich sytuacjach nieuzasadniony optymizm niczego nie poprawi. Potrzebna jest specjalistyczna modyfikacja obrazu, a więc jego powiększenie i uwydatnienie różnic między barwami, czyli kontrastu.

Co z innymi zmysłami? Im się gorzej widzi, tym więcej korzysta się ze słuchu i dotyku. Pełnią one uzupełniającą rolę, ale jedynie tzw. resztkowcy naprawdę je doceniają. Inni słabowidzący wolą udawać, że dobrze widzą, a rozmaite rozwiązania dedykowane powiększaniu obrazów nie są wśród nich modne. Na szczęście są coraz bardziej efektywne i efektowne, dzięki czemu stopniowo przekonują do siebie nawet najbardziej opornych. Dotyczy to zarówno informacji przedstawianych w zwykłej formie (graficznej), jak i urządzeń, które powiększają zbyt małe obrazy.

Kto jest osobą słabowidzącą, inaczej niedowidzącą? Są to osoby, u których ostrość wzroku wynosi od 5 do 30%. Resztkowiec to osoba widząca, która widzi z ostrością nie większą niż 5%, czyli osoba ze ślepotą umiarkowaną lub słabowzrocznością głęboką albo osoba ze znacznie ograniczonym polem widzenia, nie większym niż 20 stopni, niezależnie od ostrości wzroku. Już z samych zacytowanych powyżej definicji, wynika konieczność dostosowania obrazów do potrzeb takich osób.

Magnigrafika to zbiór rozmaitych technik służących zaadaptowaniu zwykłych i elektronicznych obrazów, polegających między innymi na:

• ich powiększeniu,
• zmianie kolorów w celu zwiększenia kontrastu,
• pogrubieniu linii w celu wyróżnienia konturów,
• usunięciu nadmiernej ilości szczegółów utrudniających odczyt całości obrazu, które umożliwiają wykorzystanie resztek wzroku w celu prawidłowego odczytania informacji tekstowych i graficznych, jak również efekt zastosowania tych technik.

Druk powiększony to niemal zwyczajny druk typograficzny, tyle że standardowa czcionka czarnodrukowa o rozmiarze co najmniej 12 punktów jest bardziej dostosowana do możliwości wzroku osób słabowidzących. Jest w tym celu wyraźnie powiększona. Przyjmuje się, że optymalna wielkość czcionki to 16-18 punktów. Należy stosować czcionki o prostych krojach, np. Arial, Tahoma lub Verdana.

Ze względu na indywidualne cechy wzroku i szczegółowe uwarunkowania, powinno się uzgadniać wielkość powiększenia z samymi zainteresowanymi – osobami słabowidzącymi.

Oprócz dostosowania wielkości czcionki, ważne jest zapewnienie odpowiedniego kontrastu oraz odstępów między tłem a drukiem. Stosując druk powiększony należy pamiętać, by adaptacje graficzne nie zaburzały czytelności i przejrzystości dokumentu, a kolory w nich przedstawione były odpowiednio skontrastowane, z uwzględnieniem możliwości daltonistów.

Często powiększenie znaków nie wystarczy. Resztkowcy, czyli osoby ni to widzące, ni to niewidome, posługują się również brajlem. Tak jak niewidomym, przydaje się im druk transparentny. To efekt wykonania dwóch operacji na jednym nośniku, a mianowicie: wytłoczenia (najczęściej na papierze, ale także na innych, odpowiednich do tego celu materiałach) brajlowskich punktów, składających się na wypukły tekst lub grafikę i wydrukowania czarnodrukowego obrazu, odpowiadającego uwypukleniu, albo stanowiącego wzorzec, który po dokonaniu specyficznych uproszczeń został uwypuklony.

Na rynku są dostępne następujące rozwiązania:

• Przeznaczone do czytania tekstu:
• wydruki na papierze wykonane w druku powiększonym,
• kontrastowe i powiększone napisy wytłoczone na plastiku lub folii,
• transparentne etykiety i tabliczki z adnotacjami zapisanymi w druku powiększonym i brajlu,
• różnorodne przedmioty i urządzenia konwencjonalne oraz elektroniczne wyposażone w opisy wykonane w druku powiększonym lub elektroniczne wyświetlacze pokazujące powiększone znaki,
• monitory komputerowe o dużych przekątnych,
• lupy optyczne i elektroniczne powiększalniki obrazu.

Przeznaczone do prezentowania magnigrafiki:

• Specjalnie przygotowane rysunki o większych rozmiarach, z zastosowaniem wyraźnych kolorów (kontrastów),
• termoformowane arkusze plastiku, umożliwiające oglądanie wypukłych obrazów 2,5D na tle magnigrafiki,
• warstwowe tyflografiki, stworzone poprzez naklejanie kolejnych (coraz wyższych) warstw plastiku i ich kontrastowe pomalowanie.

Przeznaczone do orientowania się w otoczeniu:

• oznaczenia poziome, montowane na podłożu,
• oznaczenia pionowe, m.in. tablice montowane na ścianach, panelach lub stojakach,
• różnorodne oznaczenia: etykiety, nakładki, montowane w kluczowych punktach, np. na poręcze,
• urządzenia informacyjne z tyflografiką i magnigrafiką: z brajlowskim tekstem, wypukłymi planami, mapami itp.

Wszystko, co wiąże się z koniecznością przekazywania informacji tekstowych i graficznych, musi być zaadaptowane do potrzeb osób niedowidzących, m.in.:

• wszelkie dokumenty tekstowe,
• dzieła sztuki,
• mapy kartograficzne i plany obiektów,
• elementy przyrody nieożywionej oraz ożywionej,
• interfejs rozmaitych urządzeń, czyli wyświetlenie przekazywanych przez nie komunikatów powiększonymi literami i różnorodnymi oznaczeniami.

Gdyby tak zaaranżować całe otoczenie, osoby niedowidzące mogłyby w o wiele większym niż teraz stopniu zapomnieć, że widzą gorzej od innych. Czy to realne? Otóż już dzisiaj można stwierdzić, że tam, gdzie ma to istotne znaczenie, jest realne. Okazuje się, że nie wymaga to zbyt dużych środków. Nowoczesne społeczeństwa są wystarczająco bogate, by to sfinansować. Są także wystarczające możliwości techniczne i organizacyjne. Czego zatem jeszcze brakuje? Woli, by tego dokonać.

Książki przygotowane dla osób niedowidzących

Dla potrzeb osób, które nie są w stanie czytać tekstu wydrukowanego zwyczajną czcionką, adaptuje się i drukuje książki w powiększeniu. Adaptacje takie są wykonywane w oparciu o standardy opracowane i zalecane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Należy zapewnić profesjonalny skład graficzny tekstu i adaptację ilustracji.

Z kolei tekst transparentny może być przygotowany nieco inaczej dla osób całkowicie niewidomych, a inaczej dla czytelników słabowidzących. W pierwszym przypadku zwraca się większą uwagę na wersję brajlowską, a czarny druk jedynie jej towarzyszy. Nie poświęca się wtedy zbyt wiele czasu dla opracowanie adaptacji graficznej. Inaczej należy postępować w przypadku książek przeznaczonych dla drugiej z wymienionych grup. Tekst czarnodrukowy wymaga większej staranności. Litery muszą być odpowiednio powiększone, wyraźne, a zaadaptowanie ilustracji wymaga dużego nakładu pracy. W książkach transparentnych, które są przygotowane przede wszystkim dla niewidomych, ilustracje mogą być takie same jak w wydaniach zwyczajnych, a obok powinien się znaleźć ich opis. Czasem nawet się je po prostu pomija. W książkach przeznaczonych dla czytelników słabowidzących ilustracje muszą być wykonane zgodnie z zasadami powiększania obrazów: wyraźne kolory, kontrast i znaczne powiększenie. W tym przypadku tekst brajlowski musi być dopasowywany do graficznego i ustępuje mu pierwszeństwa.

W obu technologiach wydawania książek, czy to w druku powiększonym, czy transparentnym, z natury rzeczy książki takie mają większy format. To charakterystyczne – niedowidzący wpatruje się w tekst wydrukowany na kartkach wyraźnie większego formatu. Jego książki są ciężkie, tym bardziej uczniowski plecak czy tornister. W tej sytuacji warto pilnować, by szczególnie mali uczniowie mieli dwa egzemplarze podręczników – jeden w szkole, a drugi w domu.

Etykiety i tabliczki z magnigrafiką

W rozpoznaniu z jakim przedmiotem mają do czynienia osoby niewidome, brajlowskie etykiety i tabliczki są nieocenioną pomocą – czyja to płyta, która to szafka, kto pracuje za tymi drzwiami… Są one pomocne niemal zawsze, chociażby w odnalezieniu np. właściwego pokoju w Urzędzie Dzielnicy. Co z osobami niedowidzącymi, które nie znają brajla i nie są w stanie odczytać zwykłego druku? Należy do tabliczki z wypukłym tekstem dodać poddruk graficzny, wykonany powiększoną czcionką zaprezentowaną w kontrastowych kolorach. To stosunkowo niewielki wysiłek, a zyskujemy kolejną grupę obywateli, do której skutecznie docierają informacje przygotowane dla wszystkich obywateli.

Tego rodzaju tabliczki i etykiety mogą być:

• używane na zewnątrz (na dworze) i wewnątrz budynków,
• z papieru (chodzi jednak o większą ich trwałość),
• z metalu i sztucznego tworzywa,
• ulokowane w ramce, na przykład aluminiowej,
• zawierać sam powiększony tekst albo tekst połączony z grafiką,
• przeznaczone do zawieszenia na ścianie lub zamontowania na stojakach i pulpitach.

Oznaczenia graficzne umieszczone na tabliczkach mogą być wygrawerowane, albo przygotowane w postaci wypukłych piktogramów. Mogą mieć różne kształty i rozmiary. Należy pamiętać o zachowaniu zasad dotyczących kontrastu.

Tabliczki i etykiety, które są zaprojektowane dla niewidomych i niedowidzących, można spotkać w coraz większej liczbie miejsc. Na drzwiach lub obok nich, obok rozmaitych przedmiotów, tablic ogłoszeniowych lub urządzeń, przy schodach, na poręczach, w sąsiedztwie rozgałęzień korytarzy, przy windach itd. Ważne, by były one umieszczane zgodnie z przyjętymi zasadami, które tutaj omawiamy – gdzie mają się znaleźć, na jakiej wysokości itd.

Lupy optyczne i elektroniczne powiększalniki obrazu

Jak bardzo zmienił się świat w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat… Mamy na rynku rzeczy, których istnienia wcześniej nikt nie przewidywał. Dzisiaj używane powszechnie produkty wydają się proste do skonstruowania, a wynalazki, które doprowadziły do ich produkowania, nie są oceniane jako genialne. I w dużym stopniu słusznie. Można jednak między nimi znaleźć takie, które są niewiarygodnie przemyślne. Gdy kolejny wynalazek w prosty sposób wynika z poprzedniego, trudno go wychwalać pod niebiosa. Gdy jednak nie wynika z żadnego wcześniejszego? Nowości na rynku urządzeń elektronicznych pojawiają się w tempie niebywałym, a każda z nich jest przyjmowana jako naturalne rozwinięcie poprzednich. Jednak kiedyś powstał ten pierwszy produkt. Wtedy był sensacją. Zanim naukowcy zabrali się do zaprojektowania urządzeń elektronicznych, mieliśmy epokę rozwiązań konwencjonalnych. Wynalazki w tej dziedzinie nie były łatwiejsze. Przeciwnie. Powstawały w czasach, gdy naukowcy nie mogli liczyć na pomoc komputerów i oprogramowania. Gdy czytamy „Imię róży” Umberto Eco, widzimy, jakie znaczenie miał fakt, że jej bohater Wilhelm z Baskerville, człowiek niedowidzący, używał szkła powiększającego obraz. W tamtych czasach była to rewelacja. Lupy optyczne są używane do dzisiaj i – jak się okazuje – mimo urządzeń elektronicznych nie tracą na znaczeniu. Przeciwnie – są wytwarzane coraz nowsze modele o coraz większym powiększeniu, mniejszej wadze, wyższej jakości obrazu itd. Są lupy podświetlane, z uchwytem do trzymania w ręku albo stojakiem do postawienia na stole, nad oglądanym przedmiotem lub tekstem.

Wśród wielu modeli lup optycznych oferowanych na rynku są produkty znakomitych firm Schweizer i Eschenbach – największych producentów lup na świecie. W zasadzie nie da się ich porównać do lup sprzed lat. Ich kształty, oprawy, sposób trzymania, materiał, z którego są wykonane, wielkość, dokładność obrazu po jego powiększeniu, waga, odporność na uszkodzenia itd., to coś po prostu niewiarygodnego. Jakiś czas temu uważano, że lupy optyczne muszą przejść do lamusa – a chociażby przez wielkość dla osiągnięcia stosownego powiększenia oraz przez zniekształcenia sferyczne. Nic z tego. Optyka tak się rozwinęła, że lupy przetrwały.

Trudno jednak sobie wyobrazić wygodne używanie lup powiększających obraz 10-krotnie, które mają dużą średnicę, np. 10 cm. To zbyt duże narzędzie. Nadal wykazuje pewne zniekształcenia sferyczne. Obraz jest precyzyjny jedynie w centralnym punkcie, a im bliżej brzegu lupy, tym jest gorszej jakości. Ponadto raz wytworzona lupa ma stałe powiększenie. Co zrobić, gdy należy odczytać tekst dokumentu z różnymi czcionkami, które wymagają innego powiększenia?

Na ratunek przychodzą lupy elektroniczne, które częściej nazywamy powiększalnikami.

Powiększalniki kieszonkowe to małe, przenośne urządzenia. Jak sama nazwa wskazuje, można je nosić w kieszeni. Ich jakość i komfort pracy nie są wyczynowe, jednak fakt takiej przenośności ma duże znaczenie. Gdy idziemy do urzędu, w którym będziemy musieli przeczytać jakiś tekst, gdy nie chcemy lub nie możemy dźwigać cięższych rzeczy, taki powiększalnik jest jak znalazł.

Nieco większe są powiększalniki przenośne. One także mogą pomagać niestacjonarnie – nie tylko w jednym miejscu. Mogą towarzyszyć słabowidzącym gdziekolwiek się znajdą. Są niewielkie, ale wymagają nieco większego zachodu, gdy chcemy je mieć przy sobie. W porównaniu z powiększalnikami kieszonkowymi, ich powiększony obraz ma wyraźnie lepszą jakość, ekran ma większą przekątną, większa jest też wygoda podczas czytania.

Powiększalniki stacjonarne w zasadzie nie nadają się do przenoszenia. Powinny stać w jednym miejscu – w domu, szkole lub pracy. Raczej nie da się ich wziąć pod pachę i zanieść w inne miejsce. Mają jednak wiele zalet. Obraz obiektu jest bardzo dobrej jakości. Powiększenia sięgają kilkudziesięciu razy. Wyświetlane przez nie kolory są naturalne, a układy elektroniczne i oprogramowanie umożliwiają wykonywanie bardzo atrakcyjnych dla użytkowników funkcji. Na rynku jest dostępnych kilkadziesiąt modeli urządzeń tego typu, m.in. dwóch światowych potentatów w tej dziedzinie: Optelec i Freedom Scientific.

Rysunki tworzone dla osób słabowidzących i daltonistów

Rysunki tworzone dla osób niedowidzących są adaptowane z myślą o ich specyficznych potrzebach. Przy takich opracowaniach bierze się pod uwagę następujące aspekty:

grafika powinna być przedstawiona kontrastowo, przejrzyście i maksymalnie drobiazgowo w stosunku do oryginału

rekomendowane jest, aby wszelkie informacje umieszczone na rysunku były zawarte również w tekście, który dotyczy tego samego tematu. Należy unikać sytuacji, w których osoba słabowidząca musi polegać wyłącznie na informacjach z rysunku

należy unikać nakładania tekstu na ilustracje graficzne, np. diagramy i wykresy. Byłoby to mało czytelne

użycie podobnych do siebie kolorów w wielokolorowych rysunkach może powodować ukrycie istotnych treści. Osoby widzące mogą sobie poradzić z ich odczytaniem, ale dla osób słabowidzących lub daltonistów może się to okazać nieporozumieniem. W takich przypadkach rekomendowane jest ograniczenie palety kolorów i użycie jedynie 2-3 kontrastowych kolorów oraz białego i czarnego

zastosowane symbole graficzne muszą być racjonalne i związane merytorycznie z treścią, np. ryba może oznaczać wędkowanie

rozmaite elementy obrazu należy zdecydowanie różnicować, by były łatwo rozpoznawalne i odróżnialne. Można na przykład linie oznaczać różną grubością i nasyceniem koloru. Granice państw na mapach można oznaczać linią grubszą i ciemniejszą niż granice województw.

Tworzenie rysunków musi odbywać się przy ścisłej współpracy z docelową grupą odbiorców. Ma ona na celu dobór odpowiedniej kolorystyki, która będzie z jednej strony łatwo odczytywalna, z drugiej – jak najbliższa oryginału. Poszukiwanie optymalnego rozwiązania, polegającego na kompromisie, jest zadaniem projektanta, podczas adaptowania obrazów.

Gdy wykonamy procedurę wypukłego rysowania na folii, uzyskamy rycinę przeznaczoną wyłącznie dla niewidomych. Gdybyśmy chcieli zaprezentować ją również osobom słabowidzącym, należy ją pokolorować. Wiąże się z tym pewien problem. Podczas wygrzewania wybrane kolory mogą spowodować spęcznienie miejsc, w których są, a które nie mogą być tak uwypuklone w rysunku przeznaczonym dla niewidomych. Co by nie rzec, inaczej projektuje się uwypuklenia zrozumiałe dla dotyku i czarnodrukową grafikę atrakcyjną dla wzroku. Na folii należy zaznaczyć ciemniejszymi kolorami miejsca, linie i powierzchnie, które mają być grubsze oraz jaśniejszymi kolorami miejsca, które mają być płaskie. Projektanci muszą więc „grać” kolorami w taki sposób, by niewidomi mogli poprawnie „zrozumieć”, co jest narysowane. Projektowanie ułatwia fakt, że jakiekolwiek kolory powodują pęcznienie wyłącznie wtedy, gdy farba zawiera węgiel. Bez niego uwypuklenie się nie utworzy.

Najczęściej kontury przedmiotów oznacza się kolorem czarnym. W wyniku wygrzewania stają się one najgrubsze. Czarny kontur nie znika, lecz zostaje jako element graficzny, co niekoniecznie zgadza się z obrazem. Z tego powodu obraz graficzny jest dziwaczny. Należy się do tego przyzwyczaić. Konkludując, tego typu rysunki mają bardzo specyficzny charakter. Czasem dochodzi do konfliktów. Są one nieuchronne, gdy chcemy zadbać o obie grupy odbiorców.

Do wspomnianych konfliktów nie dochodzi gdy chcemy połączyć uwypuklenie innych materiałów niż folia, a mianowicie PET, PMMA czy lakier. Uwypuklenie współistnieje tutaj z grafiką, ale są one wykonywane oddzielnie i nie zależą od siebie. Pojawia się jednak inna trudność, a mianowicie te dwie formy przedstawienia mogą się rozmijać. Bardzo trudno jest narysować poszczególne elementy obrazu w taki sposób, by pokrywały się z ich uwypukleniem. Dla przykładu: elementów zamieszczonych na mapie jest bardzo dużo. Gdy rozważymy mapę Europy, nawet duże miasta jak Londyn, będą przedstawione jako drobne punkciki. Są umieszczone na lądzie, który „wystaje” ponad morza. Podobnie punkty miast wystają ponad poziom lądów. Proces uwypuklania może być nieregularny oraz trudno przewidywalny, toteż może się okazać, że graficzny punkt oznaczający Londyn rozminie się z jego wypukłym odpowiednikiem. Altix zatrudnia doświadczonych projektantów, którzy są w stanie tak zaprojektować mapę, by proces tworzenia uwypuklenia nie spowodował takich perturbacji. W związku z tym, że w wielu sytuacjach rozminięcie nie jest możliwe, dopuszcza się pewien poziom błędów.

Oznaczenia poziome i pionowe

Gdy chodzi o osoby słabowidzące należy pamiętać, by w miarę możliwości wszelkie oznaczenia były kontrastowe w stosunku do podłoża oraz wszelkich konstrukcji pionowych. Kontrast powinien odpowiadać parametrom 0,83

Kontrastowe i antypoślizgowe nakładki na schody zmniejszają ryzyko poślizgnięcia się. Należy je stosować na stopniach, klatkach schodowych, podestach, tarasach, peronach itd. Powinny być kontrastowe w stosunku do podłoża tak, by były wyraźnie widoczne. Zastosowanie tego typu rozwiązania gwarantuje trwałą odporność na poślizg i coraz częściej zastępuje tradycyjnie stosowane taśmy lub farby.

Przy pokonywaniu schodów i innych różnic poziomów bezpieczeństwo rośnie, gdy osoba z problemami wzrokowymi jest poinformowana o „zbliżającej się” zmianie. W przypadku niewidomych informacja ta jest przekazywana za pośrednictwem zmysłu dotyku (lub także dźwiękowo), a słabowidzących – z wykorzystaniem resztek wzroku.

Stopnie schodów powinny być proste, bez nosków, a oznaczenia powinny się znajdować do 0,50 m przed pierwszym stopniem w górę oraz 0,50 m przed pierwszym stopniem w dół. Na całej szerokości schodów powinno być zainstalowane oznakowanie dotykowe – pas ostrzegawczy o minimalnej szerokości 0,50 m. Krawędzie pierwszego i ostatniego stopnia każdego biegu należy oznakować pasem kontrastowym o szerokości 8-10 cm, na powierzchni poziomej i pionowej stopnia.

Jednym z podstawowych sposobów ułatwienia osobom niedowidzącym orientacji w przestrzeni jest zastosowanie odpowiedniego oświetlenia oprócz specjalnej kolorystyki i kontrastu. Elementy te zarówno w otwartej, jak i zamkniętej przestrzeni znacznie zwiększają dostępność dobrze przygotowanych miejsc. Decydując o kolorystyce w obiekcie wielopiętrowym należy tak wybrać kolory, aby wyróżnić i skontrastować poszczególne piętra. Kolorystyka może być używana do identyfikacji poszczególnych lokali na piętrze itp. Powinny być one rozróżnialne przez wszystkich. Należy wziąć pod uwagę, że zbyt jasne odcienie kolorów są trudne do zidentyfikowania i rozróżnienia dla osób mających problemy ze wzrokiem. Kolory najbardziej dostrzegalne to kolory intensywne i jaskrawe.

Aby podkreślić ważne elementy w korytarzu (np. gaśnice, miejsca odpoczynku, szklane drzwi, wejścia do windy), powinno się zaznaczyć ich zarys. Jeśli drzwi nie kontrastują z tłem, powinny być dodatkowo oznaczone poprzez obramowanie framugi kontrastowym pasem o szerokości 10-15 cm. W przypadku drzwi rozsuwanych, należy na nich umieścić poziome, kontrastowe pasy na dwóch wysokościach: 0,80-1,20 m oraz 1,4-1,7 m. Można je oznaczyć poprzez namalowanie na nich pasów lub przyklejenie do nich specjalnej taśmy kontrastowej.

Szklane drzwi i witryny sklepowe stanowią zagrożenie dla osób niewidomych i słabowidzących. Niewidomi nie mogą ich zobaczyć, niezależnie od naszych starań, jednak można uczynić dużo dla niedowidzących. Należy postarać się, by przezroczyste szyby były widoczne poprzez ich pokolorowanie, np. oznaczenie poziomymi pasami o jednolitej barwie. Powinno się je umieszczać na dwóch wysokościach: 0,80-1,20 m oraz 1,40-1,70 m, a ich szerokość powinna wynosić 10-15 cm. Można dodatkowo oznaczyć framugę drzwi pasem szerokości 10 cm. Szklane powierzchnie, szczególnie w strefie przypodłogowej, powinny być nietłukące i trwałe.

Nie raz zdarzyły się sytuacje, że ktoś wpada na szklane drzwi. Są zamknięte i zamykają przestrzeń. Dobrze widzące osoby widzą je, bo niezależnie od ich przezroczystości, samo szkło ma określoną gęstość i daje wrażenie lekkiej zieleni. Jest to jednak zbyt mało, by ustrzec osoby niedowidzące przed wypadkiem. Idą korytarzem śmiało, pewnym krokiem, nie spodziewając się przeszkody. I nagle „bach”. Oznaczenia pionowe rozwiązują ten problem, byle tylko chciano je wszędzie zastosować.

Janusz Mirowski

Biorąc pod uwagę to, że nasza oferta jest naprawdę szeroka i nie każdy ma czas się z nią zapoznawać, postanowiliśmy ułatwić wybór naszym klientom. Przygotowaliśmy dla Państwa subiektywną listę ciekawych produktów. Dzięki niej, każdy, w zależności od potrzeb, będzie mógł wybrać dla siebie coś odpowiedniego.

1. Drukarka brajlowska Index Everest-D
Drukuje dwustronnie i jednostronnie w formacie A4 i A3 na papierze, folii, a nawet cienkim metalu. Urządzenie przechowuje wydruk w pamięci Flash, dzięki czemu następne kopie można uzyskiwać bez pomocy komputera. Pozwala samodzielnie tworzyć proste oznaczenia w brajlu.

2. Drukarka Index Basic-D
Od lat jest najlepiej sprzedającą się drukarką - banalnie prosta w obsłudze. Korzystanie z drukarki Index Basic-D to oszczędność i mniejsze zużycie papieru - liczbę znaków w wierszu zwiększono tak, by na papierze wszystkich rozmiarów można było drukować bez marginesów.

3. Szafy dźwiękochłonne do drukarek Index
Szafy dźwiękochłonne sprawdzają się w każdym biurze czy Sali szkolnej. Dzięki nim dźwięki związane z drukiem zostaną zredukowane aż o 90%. Przy tym stanowią one nowoczesny element wystroju pomieszczenia.

4. Clicker
Jest to mówiący edytor, w którym można wpisywać tekst za pomocą klawiatury, a także poprzez wskazywanie (klikanie) słów i obrazów na specjalnych siatkach wyświetlanych na ekranie. Rozwija on u dzieci i młodzieży umiejętność czytania i pisania. Można używać go do tworzenia książek mówiących, prezentacji multimedialnych, czy zajęć związanych z przypisywaniem nazw do przedmiotów.

5. Milestone 312 ACE
Milestone 312 Ace to połączenie udźwiękowionego dyktafonu, odtwarzacza MP3 i odtwarzacza książek mówionych w formacie DAISY. Odtwarza pliki tekstowe, odczytując je syntetycznym głosem przez głośnik lub słuchawki. Milestone 312 ACE można doposażyć w radio FM oraz specjalny system tworzenia i rozpoznawania etykiet RFID.

6. Compact 4 HD
Łączy w sobie doskonałą jakość cyfrowego obrazu i ergonomiczny kształt. Jest prosty w obsłudze. Gdy umieścimy go na podstawce, zamienia się w komfortowy elektroniczny kamień optyczny, gładko i lekko przesuwający się po oglądanej powierzchni. Powiększenie ciągłe od 1,7 do 12x.

7. Compact mini
Posiada 3,5-calowy ekran o wysokiej rozdzielczości i kontraście. Urządzenie umożliwia zmianę koloru powiększanego tekstu, zamrażanie ekranu. Powiększenie: 5x, 8x i 11x.

8. ClearView+ 18 LCD
Stacjonarny powiększalnik ClearView jest podstawowym produktem z serii. Należy podłączyć go do specjalnego monitora. Kamera płynnie powiększa oglądane obiekty znajdujące się na ruchomej podstawce. Można też zablokować obraz oraz wyregulować odległość podłączonego monitora. Powiększenie obrazu od 2,5 do 92x w zależności od monitora.

9. ClearView+ Speech
ClearView+ Speech jest powiększalnikiem z dotykowym, 24-calowym ekranem i funkcją głosowego odczytu tekstu przy pomocy syntezatora mowy w 1 z 50 głosów w 30 językach. Na ekranie możemy wyświetlać powiększony tekst kolorowy lub w trybie wysokiego kontrastu, a gdy zdecydujemy się włączyć funkcję mowy, wystarczy dotknąć ekranu a usłyszymy głos syntezatora. Można archiwizować dokumenty na dysku zewnętrznym USB lub na karcie SD. Powiększenie od 1 do 95x.

10. ClearView+ 24 HD
Ten model oferuje wszystkie funkcje modelu ClearView+ jednak wyświetla powiększaną treść w wyższej rozdzielczości. Obraz w wersji High Definition jest ostry, bardzo wyraźny i pełen szczegółów. Powiększenie od 2,5 do 85x w zależności od monitora.

11. MultiView HD 22"
Ostatnia sztuka! Jest to przenośny powiększalnik z wbudowanym monitorem, który możesz zabrać wszędzie! Multiview to praktyczny powiększalnik 3 w 1! Posiada kamerę z ruchomym ramieniem i panoramiczny wyświetlacz oraz opcjonalnie podkładkę pod czytany tekst. Stałe powiększenie: od 2x do 75x.

12. ONYX Deskset HD 20"
Ostatnia sztuka! Powiększalnik składa się z płaskiego monitora, ruchomego stolika i kamery obracającej się w trzech kierunkach. Kamera wyświetla ostry i wyraźny obraz o wysokiej rozdzielczości. Powiększa zarówno obraz z daleka jak i z bliska. Powiększenie od 1x do 125x.

13. Etykietownik Brajlowski Braille Labeler BL-1000
To proste w obsłudze urządzenie umożliwia naniesienie brajlowskich napisów pełniących funkcję etykiet. Dzięki niemu można samodzielnie tworzyć oznaczenia w brajlu na przezroczystej, samoprzylepnej taśmie.

14. Mówiący Kalkulator
To kieszonkowy, podręczny kalkulator, który ogłasza zarówno wprowadzane dane, jak i wyniki obliczeń. Ma ośmiocyfrowy wyświetlacz, oferuje regulację głośności i posiada zegar oraz alarm.

15. Zegarki WA-9907 Prestige i WA-9909 Elegance
Z nimi nie można stracić poczucia czasu. Wyraźnie ogłaszają godzinę po naciśnięciu przycisku. Mają też możliwość ustawienia czterech niezależnych alarmów. Dodatkowo, można ustawić oznajmianie pełnych godzin. Nasze zegarki są dostępne w dwóch kształtach: okrągłe (Elegance) i owalne (Prestige).

16. ClearReader+
To przenośny czytnik tekstu, bardzo wygodny w transporcie. Odczytuje treść książek, czasopism czy chociażby menu umiejscowionych pod kamerą. ClearReader+ umożliwia archiwizowanie dokumentów, dzięki czemu można potem je odtworzyć i wysłuchać ponownie.

17. Alva 640 Comfort
Jest to 40-znakowy monitor brajlowski. Łączy się z dowolnym komputerem, tabletem czy telefonem komórkowym przez Bluetooth. Posiada wbudowany notatnik i wgrane oprogramowanie umożliwiające pracę bez dodatkowego programu udźwiękawiającego ekran.

18. Tablica LightAide
To tablica świetlna z wielokolorowymi diodami LED, które zapalane w różnych kolorach i sekwencjach przyciągają uwagę obserwatora. Posiada 224 diody na siatce 14 x 16 pól oraz duże przyciski dostosowane do małych rączek dzieci, nawet z ograniczoną zdolnością motoryczną. Stanowi świetne narzędzie w rękach kreatywnego nauczyciela.

19. Gra planszowa Chińczyk
W zestawie znajduje się bardzo trwała i estetyczna plansza z drewna, 16 pionków w czterech kolorach, sześcienna kostka oraz instrukcja gry w czarnym druku i brajlu. Wszystkie elementy mają oznaczenia dotykowe.

20. FarView
Ostatnia sztuka! Jest to przenośny powiększalnik do obrazów znajdujących się zarówno blisko jak i w oddali. FarView pozwala dotrzeć do informacji przy użyciu spersonalizowanego trybu przybliżenia z możliwością ustawienia wysokiego kontrastu. Obraz przedstawiający listy, znaki drogowe czy tabliczki informacyjne może być zatrzymany, przybliżony i albo zachowany w pamięci, albo odrzucony. Przybliżenie: od 6x do 12x podniesiony lub od 6x do 24x położony na tekście.

21. Compact+
Elegancki, 4,3-calowy powiększalnik wyposażony w panoramiczny wyświetlacz LCD o dużej rozdzielczości. Zapewnia on doskonały obraz w trzech trybach powiększenia: 5x, 7,5x, 10x i sześciu trybach wyświetlania kolorów. Posiada takie usprawnienia jak autofokus czy funkcję zamrażania obrazu.

Zapraszamy do zakupu!

Informujemy, że niedogodności zgłaszane do nas przez użytkowników produktów PlexTalk Linio Pocket i PlexTalk PTP1 zostały usunięte przez nowe aktualizacje.

• W przypadku PlexTalk Linio Pocket, aktualizacja 2.03.05 przyniosła możliwość wpisywania polskich znaków. Jest to bardzo przydatne, ponieważ między innymi można bez problemu korzystać z opcji wyszukiwania w bibliotece – wiele pozycji zawiera polskie znaki w nazwie a wyszukiwanie ich bez nich było problematyczne.
• Aktualizacja 6.01.03 do PlexTalk PTP1 naprawiła defekt związany ze sporadycznym zawieszaniem się urządzenia po podłączeniu go przez USB. 

 Aktualizacje są do pobrania na stronie produktów w sklepie internetowym. Zachęcamy do zaktualizowania urządzeń.

Słuchamy naszych klientów!!!

Chcemy się rozwijać, więc słuchamy naszych klientów. Masz uwagi co do cen lub jakości oferowanych przez nas produktów lub usług? Masz propozycje zmian, które usprawniłyby naszą współpracę z klientami? Chciałbyś, żebyśmy sprowadzili dla Ciebie nowy produkt?

Napisz maila o tytule „Altix słucha Klientów” na adres: altix@altix.pl. Autorów najcenniejszych uwag nagrodzimy upominkiem z naszej oferty. Czekają na Państwa Jami, czyli niesamowite urządzenia zmieniające dowolny pojemnik w głośnik lub praktyczne i ergonomiczne mówiące termometry do ciała.

Dowodem na to, że chcemy pomóc naszym klientom, najzwyczajniej w świecie - lepiej żyć, są nasze liczne działania ułatwiające nabycie sprzętów niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania:

• Pomagamy uzyskać sprzęt rehabilitacyjny za darmo. Altix i Fundacja Szansa dla Niewidomych sfinansują wkład własny w ramach programu Aktywny Samorząd na oprogramowanie komputerowe JAWS, MAGic, Supernova, Euler, Magni i inne z naszej oferty dla wszystkich osób prywatnych!
• Udzielamy rabatów. Zapewniamy 10% rabatu na wyżej wymienione programy dla wszystkich osób prywatnych nie korzystających z programu AS!
• Rozdajemy prezenty. Najnowszy iPhone 6 gratis przy zakupie monitorów brajlowskich Focus 14 i 40, Alva oraz maszyny do pisania Perkins SMART Brailler.
• Pomagamy obniżyć VAT. Sprzęt komputerowy zakupiony w naszych sklepach obłożony jest 8%, a nie 23% VAT, jak to jest w innych sklepach. Znaczy to, że kupując u nas komputer zaoszczędzą Państwo aż 15%!
• Udostępniamy najnowsze technologie. Mamy już w sprzedaży Smartfony dla niewidomych i słabowidzących – SmartVision od firmy Kapsys oraz BlindShell.
• Obniżamy ceny:

Powiększalniki:

-Topaz 20” LCD Monitor - nowa cena: 8890 zł, stara: 9204zł
-Ruby HD - nowa cena: 2395 zł, stara: 2495 zł
-Ruby XL HD - nowa cena: 2995 zł, stara: 3296 zł
-Compact 7 HD - nowa cena: 4 531 zł, stara: 7 023 zł
-Traveller HD - nowa cena: 10 695 zł, stara: 13 370 zł.

Oprogramowanie:

-Dolphin EasyConverter – nowa cena: 3760 zł, stara: 5624 zł
-Dolphin EasyConverter (dodatkowa aktualizacja) – nowa cena: 2212 zł, stara: 3381 zł.

Zapraszamy do naszych oddziałów po fachową pomoc oraz na kawę do Altix Caffé!

Przedmiot zamówienia

Przedmiotem zamówienia jest przygotowanie przez Wykonawcę na rzecz Zamawiającego „Strategii biznesowej w zakresie umiędzynarodowienia działalności firmy Altix Sp. z o.o. oraz wdrożenia nowego modelu biznesowego” (zwanej dalej Opracowaniem), o której mowa w dokumentacji konkursu nr RPMA.03.02.02-IP.01-14-021/16.

Zamówienie zostanie udzielone na potrzeby projektu opracowywanego w odpowiedzi na konkurs nr RPMA.03.02.02-IP.01-14-021/16 ogłoszony w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020, Oś priorytetowa III, Rozwój potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości, Działanie 3.2 Internacjonalizacja MŚP, Poddziałanie 3.2.2 - Internacjonalizacja przedsiębiorstw, Typ projektów - Internacjonalizacja przedsiębiorstw poprzez wzrost eksportu towarów i usług.

W realizacji zamówienia Wykonawca jest zobowiązany do stosowania zapisów regulaminu konkursu nr RPMA.03.02.02-IP.01-14-021/16 z dn. 25.05.2016 r. oraz jego późniejszych wersji, w szczególności załącznika do ww. regulaminu pn. „Minimalne wymagania dotyczące strategii biznesowej w zakresie umiędzynarodowienia działalności przedsiębiorstwa”.

W realizacji zamówienia Wykonawca jest zobowiązany do stałej współpracy z Zamawiającym w okresie realizacji zamówienia i na każdym jego etapie. Współpraca będzie miała na celu m.in. uwzględnienie specyfiki rynku obejmującego profil działalności firmy Altix oraz dotychczasowych planów rozwojowych firmy.

Termin i warunki wykonania zamówienia

Wykonawca przygotuje Opracowanie do dn. 15.08.2016 r.

Wykonawca jest zobowiązany do dokonywania korekt/uzupełnień Opracowania na każdym etapie oceny dokumentacji aplikacyjnej tj. do momentu podpisania umowy o dofinansowanie zawartej pomiędzy firmą Altix Sp. z o.o. a Województwem Mazowieckim reprezentowanym przez Zarząd Województwa Mazowieckiego (w imieniu którego działa Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych) w wyniku złożenia projektu, którego elementem będzie Opracowanie.

Wynagrodzenie Wykonawcy powinno uwzględniać koszt przygotowania Opracowania i wszystkie niezbędne koszty związane z realizacją zamówienia, o których mowa powyżej.

Zapłata wynagrodzenia nastąpi po wykonaniu pełnego zakresu zamówienia (przez co rozumie się dokonywanie przez Wykonawcę korekt/uzupełnień Opracowania na każdym etapie oceny dokumentacji aplikacyjnej) oraz po podpisaniu umowy o dofinansowanie zawartej pomiędzy firmą Altix Sp. z o.o. a Województwem Mazowieckim reprezentowanym przez Zarząd Województwa Mazowieckiego (w imieniu którego działa Mazowiecka Jednostka Wdrażania Programów Unijnych) na realizację projektu, którego elementem będzie Opracowanie.

Wykonawca zobowiązuje się do usunięcia wszelkich wad zamówienia w terminie nie dłuższym niż 3 dni robocze od zawiadomienia go przez Zamawiającego o wadzie.

W przypadku opóźnienia w wykonaniu zamówienia, Zamawiający jest uprawniony do naliczania kar umownych w wysokości 2% wynagrodzenia za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu zamówienia. W przypadku opóźnienia wykonania zamówienia przekraczającego 7 dni lub nienależytego wykonania zamówienia, Zamawiający jest uprawniony do odstąpienia od zapłaty wynagrodzenia w trybie natychmiastowym oraz naliczenia kary umownej w wysokości 20% Wynagrodzenia.

Wykonawca w realizacji zamówienia będzie zobowiązany do:

• zachowania w tajemnicy wszelkich informacji uzyskanych o Zamawiającym w związku z realizacją niniejszej umowy, zarówno w trakcie jej trwania jak bezterminowo po jej zakończeniu, pod rygorem odpowiedzialności cywilnej i karnej;

• poddania się kontroli oraz dostępu i wglądu do dokumentów związanych z realizowanym zamówieniem, w tym dokumentów finansowych;

• prowadzenia i przechowywania wszelkiej dokumentacji, w tym księgowej, związanej z realizacją Przedmiotu umowy do dnia 31 grudnia 2020 r., w sposób zapewniający dostępność, poufność i bezpieczeństwo oraz do informowania Zamawiającego o miejscu archiwizacji tych dokumentów. Wykonawcy nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie z tytułu przechowywania dokumentacji związanej z realizacją umowy;

• przedkładania pełnej dokumentacji związanej z realizacją Umowy oraz udzielania pełnych wyjaśnień i informacji dotyczących realizacji Umowy Zamawiającemu lub innemu podmiotowi upoważnionemu na zasadzie odrębnych przepisów;

• oznaczania Opracowania, jego elementów oraz dokumentacji bezpośrednio związanej z realizacją zamówienia logotypami Unii Europejskiej i Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego zgodnie z dokumentacją dostępną na stronie internetowej:

https://www.funduszedlamazowsza.eu/nabory-wnioskow/3-2-internacjonalizacja-msp-poddzialania-3-2-2-internacjonalizacja-przedsiebiorstw-typ-projektow-internacjonalizacja-przedsiebiorstw-poprzez-wzrost-eksportu-towarow-i-uslug.html

Termin i sposób złożenia ofert

Zainteresowane podmioty prosimy o składanie ofert pisemnych na adres: Altix Sp. z o.o., ul. Modlińska 246c, 03-152 Warszawa lub na maila: biuro@altix.pl. Termin składania ofert: 15.07.2016 r. Liczy się data wpływu oferty do Zamawiającego. Oferty dostarczone po wyżej wymienionym terminie nie będą rozpatrywane.

Dodatkowe warunki

Wykonawca w momencie odbioru zamówienia bez zastrzeżeń przeniesie na Zamawiającego całość autorskich praw majątkowych, łącznie z wyłącznym prawem do udzielania zezwoleń na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, do nieograniczonego w czasie korzystania i rozporządzania wykonanego Opracowania w kraju i za granicą.

Przeniesienie prawa autorskiego, o którym mowa w ust. 1, obejmuje następujące pola eksploatacji:

1. trwałe lub czasowe utrwalanie lub zwielokrotnianie w całości lub w części, jakimikolwiek środkami i w jakiejkolwiek formie, niezależnie od formatu, systemu lub standardu, w tym techniką drukarską, techniką zapisu magnetycznego lub poprzez wprowadzanie do pamięci komputera oraz trwałe lub czasowe utrwalanie lub zwielokrotnianie takich zapisów, włączając w to sporządzanie ich kopii oraz dowolne korzystanie i rozporządzanie tymi kopiami,

2. wprowadzanie do obrotu, użyczanie lub najem oryginału albo egzemplarzy,

3. tworzenie nowych wersji, opracowań i adaptacji (tłumaczenie, przystosowanie, zmianę układu lub jakiekolwiek inne zmiany),

4. publiczne rozpowszechnianie, w szczególności wyświetlanie, publiczne odtwarzanie, nadawanie i reemitowanie w dowolnym systemie lub standardzie, a także publiczne udostępnianie Opracowania w ten sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, w szczególności elektroniczne udostępnianie na żądanie, niezależnie od formatu, systemu lub standardu,

5. rozpowszechnianie w sieci Internet oraz w sieciach zamkniętych, nadawanie za pomocą fonii lub wizji, w sposób bezprzewodowy (drogą naziemną satelitarną) lub w sposób przewodowy, w dowolnym systemie i standardzie, w tym także poprzez sieci kablowe i platformy cyfrowe,

6. prawo do określania nazw Opracowania, pod którymi będzie on wykorzystywany lub rozpowszechniany, w tym nazw handlowych, włączając w to prawo do zarejestrowania na swoją rzecz znaków towarowych, którymi oznaczony będzie Opracowanie lub znaków towarowych wykorzystanych w Opracowaniu, prawo do wykorzystywania Opracowania do celów marketingowych lub promocji, w tym reklamy, sponsoringu, promocji sprzedaży, a także do oznaczania lub identyfikacji produktów i usług oraz innych przejawów działalności, a także przedmiotów jego własności, a także dla celów edukacyjnych lub szkoleniowych,

7. prawo do rozporządzania opracowaniami Opracowania oraz prawo udostępniania ich do korzystania, w tym udzielania licencji na rzecz osób trzecich, na wszystkich wymienionych powyżej polach eksploatacji.

Przeniesienie całości praw autorskich na rzecz Zamawiającego na wszystkich wyżej przywołanych polach eksploatacji zostanie dokonane w ramach ustalonej kwoty wynagrodzenia przysługującego Wykonawcy, tzn. bez odrębnego wynagrodzenia.

Wykonawca oświadcza, że Opracowanie jest wolne od wad fizycznych i prawnych, oraz że Wykonawcy służą wyłączne majątkowe prawa autorskie do Opracowania w zakresie koniecznym do przeniesienia tych praw na Zamawiającego oraz, że prawa te nie są w żaden sposób ograniczone. Nadto Wykonawca oświadcza, że rozporządzenie Opracowaniem nie narusza żadnych praw osobistych, jak też własności przemysłowej i intelektualnej, w szczególności: praw patentowych, praw autorskich i praw do znaków towarowych.

Strony ustalają, że gdyby okazało się, iż osoba trzecia zgłasza roszczenia do któregokolwiek wykonanego Opracowania, Wykonawca po zawiadomieniu przez Zamawiającego, niezwłocznie przystąpi do wyjaśnienia sprawy oraz wystąpi przeciwko takim roszczeniom na własny koszt i ryzyko, a nadto, zaspokoi wszelkie uzasadnione roszczenia wobec Zamawiającego, a w razie ich zasądzenia od Zamawiającego, regresowo zwróci Zamawiającemu całość pokrytych roszczeń oraz wszelkie związane z tym wydatki i opłaty, włączając w to koszty procesu i obsługi prawnej.

Jeżeli Opracowanie ma wady prawne lub zajdą zdarzenia, o których mowa powyżej, uniemożliwiające korzystanie z Opracowania i z przysługujących Zamawiającemu praw, Wykonawca zobowiązany jest do dostarczenia w wyznaczonym przez Zamawiającemu terminie innej wersji Opracowania wolnej od wad, spełniającej wymagania określone w Umowie oraz naprawienia szkód powstałych z tego tytułu po stronie Zamawiającego. Zamawiający jest wtedy także uprawniony do odstąpienia od Umowy, co nie wyłącza obowiązku zapłaty przez Wykonawcę odszkodowania za powstałe szkody.

Wykonawca zobowiązuje się, iż nie będzie wykonywał przysługujących mu praw do Opracowania w sposób ograniczający Zamawiającego w wykonywaniu praw do Opracowania.

Wykonawca zobowiązuje się do nierejestrowania jako znaków towarowych, w imieniu własnym lub na rzecz innych podmiotów, utworów graficznych, słownych lub audiowizualnych stanowiących elementy Opracowania objętych Umową.

Zamawiający zastrzega sobie prawo odstąpienia od niniejszego rozeznania bez wyłonienia Wykonawcy i bez podawania przyczyn.

Niniejsze rozeznanie rynku nie stanowi oferty zawarcia umowy w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Potencjalni Wykonawcy nie będą uprawnieni do występowania z jakimikolwiek roszczeniami pieniężnymi lub niepieniężnymi wobec Zamawiającego w związku niniejszym rozeznaniem rynku, w tym z tytułu poniesionych przez nich kosztów i szkód, w szczególności w przypadku odstąpienia przez niego od rozpatrzenia ofert lub wyboru innego Wykonawcy.

Załącznik nr 1: Formularz oferty